Yazı:Nazan ORTAÇ
Son yılların yükselen trendi şüphesiz evde kendi sebze bahçemizi oluşturup, domatesimizi, biberimizi ellerimizle yetiştirmek, mis kokulu maydanozları, dereotlarını, fesleğenleri her an mutfağımızda hazır etmek. Aslına bakarsanız bunun için ille de büyük bir bahçeye, uzun zamana ve meşakkatli bir sürece gerek yok. Cem Botanik'in yöneticisi Ayşe Şirin'in verdiği püf noktalarını dikkate alarak siz de balkonda bile kendi sebze bahçenizi yaratabilir, doğal ve sağlıklı beslenmenin tadını çıkarabilirsiniz. Sebze bahçesi yaratırken kullanacağınız toprağı, torf karışımlı, gübreli ve steril funda toprağı olarak seçin. İlk 3-4 hafta besin takviyesine gerek yok ama daha sonra suni gübrelerle takviyeler yapılabilir. İlerleyen dönemlerde belli periyotlarda gübrelemeye devam edin. Besin gerektiğinde suni gübre kullanılmamalı, tabi gübrelerden toprağa az miktarda karıştırılmalıdır. Domates, biber ve patlıcan fide olarak yetiştirilebilir. Domates, dikey kök yapan bir bitki olduğu için daha derin bir saksı kullanmanızda fayda var. Sebzelerin çoğu bol güneş ister. Saksı seçiminizi tahta, plastik veya toprak saksılardan yana yapabilirsiniz. Bizim önerimiz, toprak saksıları tercih etmenizdir. Çünkü biriken suyun dışarı atılması toprak saksılarda daha kolay olur. Saksının iyi drenajlı ve yeteri kadar derin olması gerekir. Derinlik en az 25-30 cm civarında olmalıdır. Tırmanıcı bitkiler için 1.5- 2 m uzunluğunda ince ama sağlam bambu kullanmalısınız. Meyveleri ağırlaşan, salatalık, patlıcan gibi sebzelerde bambunun sağlamlığından faydalanmak gerekir. Rüzgarlı alanlarda tedbir alınmalı, balkonun en korunaklı ve aydınlık yerine saksılar koyulmalıdır. Sıkışık dikilen sebze fideleri, hastalığa davetiye çıkartır. Bu fidelerin boyları gereksiz uzar, bitkiler cılızlaşır. Eğer yapraklarda yaprak biti görülürse, arapsabunlu su veya sirke ile silmekte fayda var... Toprak kurudukça, sulamak en doğru su verme tekniğidir. Ayrıca bitki altlarına sarımsak dikerek birçok hastalığı önlemiş olursunuz. Salyangoz için küçük kaplara bira koyarak, salyangozun bitkinizin yapraklarını yemesinin de önüne geçebilirsiniz.
SEBZE BAHÇESİ KURARKEN:
Üstesinden gelebileceğiniz bir bahçe kurun. Büyük alanlar size zorluk yaşatabilir.
Bahçeniz, balkonunuz büyük veya küçük olsa da mutlaka bir plana ihtiyacınız vardır. Ailenizle birlikte hangi sebzeleri ekmek istiyorsanız, bunu bir plan dahilinde uygulamalısınız.
Mutlaka bahçe günlüğünüz olmalıdır. Buraya yazacağınız günlük bahçe deneyimleri, ilerleyen zamanlarda size çok fayda sağlar. Bu defterde olması gerekenler; gün içinde hava ve toprak sıcaklığı, sulama kaydı, ekim ve fidelerin taşınma tarihleri, gübreleme işlemleri, zararlılar hakkında bilgi ve hasat notlarıdır.
Işık, eğim ve nem gibi özellikleri mutlaka dikkate alın.
Sebze yataklarının genişliği, sizin arzunuza göre olabilir ancak derinliği kullanacağınız sebzelerin ihtiyaçlarına göre belirlenmelidir. Geniş, derin ve yüksek sebze yataklarında yetiştirdiğiniz sebzeler daha verimli ve sağlıklı olur. Havuç, kereviz, soğan gibi sebzelerin sandığınızın aksine daha derinlere uzayan bir kök sistemleri vardır.
Bahçe planlamasında en önemlisi güneş ışığıdır. Belki bazı bitkiler kısmi gölgede yaşayabilir ama birçok sebze güneş ışığı ister. Özellikle sabah güneşi birçok hastalığı önlemede ve çiğ tanelerini kurutmada önemlidir.
Bahçedeki ya da balkondaki sebzelerin birçoğu günde en az 6 saat doğrudan güneş almak ister. Boyu uzun olan sebzeleri kuzey kesime dikmenizde fayda var. Böylece bu sebzeler boyu kısa olan sebzeleri gölgede bırakmaz.
Çok ıslak toprak sorununu, drenaj hendekleri kazarak veya toprak altı boru sistemi ile çözebilirsiniz. İyi drenaj olup olmadığını, toprağın geç kuruması ve çamur oluşumundan anlayabilirsiniz.
Derin köklü sebzeleri, sığ köklü sebzelerin yanına ekebilirsiniz. Ya da serin hava seven sebzelerle, boyu uzun olan sebzelerin yanına ekerek doğal bir gölge oluşturabilirsiniz.
Aynı familyadan olan sebzeleri aynı toprakta yan yana ekebilirsiniz. Çünkü ortak familyanın sebzeleri birbirlerini genelde olumlu etkiler veya birbirlerine etkileri nötrdür. Örneğin domates, patlıcan, patates gibi...
Bir sebze her yıl aynı bölgeye ekilirse, topraktaki belirli besin değerleri fazla miktarda tüketildiği için toprağın kalitesi zamanla bozulur ve sebze olumsuz yönde etkilenir. Bir sebzeyi üst üste iki yıl ekmemelisiniz. Aynı sebzeyi aynı toprağa ekmek için 2-3 yıl beklemelisiniz.
